Sektör ihracatlarında salgın etkisi
Tüm dünyada etkisini sürdüren salgın, karantina önlemlerinin en yoğun olduğu Mart, Nisan, Mayıs aylarında (3 ay) dünya ticaretini resmen durdurdu. Bu yazıda bahsi geçen aylarda 2020 yılında sektörler bazında ne kadar ihracat yaptığımıza bakacağız. Bu veriyi geçen yılın aynı 3 ayı ile karşılaştırarak karantinanın net etkisini gözlemleyeceğiz. Akabinde yine sektörel olarak ihracatımıza Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül ayları (4 ay) itibarıyla bakarak karantina sonrası gevşeme döneminde toparlanmaları inceleyeceğiz.
Tablo 1: Dönemsel ihracat görünümü - 2020
Kullandığımız veriler Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne (TİM) ait. O yüzden sektörler de TİM’in sektör ayrımına göre incelendi. Ocak ve Şubat aylarını çalışmadan hariç tutuyoruz. Bu iki ayda Türkiye’nin ihracatı 2019’a göre % 3 oranında artmıştı. Salgının hem Türkiye’yi hem de Türkiye’nin en büyük ihracat pazarlarını Mart ayından itibaren yoğun etki altına almasıyla dış ticaret büyük darbe aldı. Karantina ayları olan Mart, Nisan ve Mayıs aylarında toplam ihracatımızın % 33,4 oranında daraldığı görülüyor. Sonrasında kısmi gevşeme döneminin başlamasıyla Haziran – Eylül döneminde ihracatımız pozitif tarafa yeniden geçti ve % 2,4’lük bir büyüme sergiledi. Yani karantina sonrası Türkiye 2020’nin ilk 2 ayındaki ivmesini yeniden yakaladı.
Salgının her sektöre etkisi farklı düzeyde oluyor. Bahsettiğimiz rakamlar Türkiye’nin mal ihracatına ait. Bunun yanında yıllık ortalama 50-60 milyar dolar hizmet ihracatımız/gelirimiz oluyor. Karantinadan en fazla etkilenen sektörlerin başında turizm, hava yolu taşımacılığı gibi alt sektörleri içinde barındıran döviz kazandırıcı hizmetler sektörü geliyor. Salgının “hizmet sektörüne etkisi” ayrı bir yazının konusu olacak. Mal ihracatı tarafında baktığımızda aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere sanayi sektörü karantina döneminde ciddi bir darbe almış. Ortalama % 53,2 daralan sanayi sektöründe en fazla otomotiv sektörü (% 53,2) ve hazır giyim/konfeksiyon sektörü (%45,4) olumsuz etkileniyor. Öte yandan çelik sektörü % 30,7 daralırken elektrik elektronik sektörü % 28,7 daralma yaşıyor. Bu sektörler Türkiye’nin tutar bazında en fazla ihracat gerçekleşen sektörlerin başında geliyor. Neyse ki otomotiv ve çelik ihracatındaki daralma gevşeme döneminde hız kesiyor, düşüş yavaşlıyor. Hazır giyim/konfeksiyon ve elektrik/elektronik ihracatı ise gevşeme döneminde pozitife geçerek büyüme yakalıyor. Tarıma bakalım. Sanayiye benzer şekilde tarım ihracatında da karantina döneminde düşüş gözlemleniyor. % 8 oranında düşen tarım ihracatı, gevşeme döneminde yeniden hız kazanarak % 14,9 büyüyor. Türkiye’nin önemli sektörlerinden olan ve TİM’in tarım ana sektörü içinde sınıflandırdığı “mobilya, kağıt ve orman ürünleri sektörü” karantinada % 23,1 daralırken, gevşeme döneminde iyi bir sıçramayla ihracatını % 11,5 artırıyor. Böylece Mart ayından Eylül ayına geçen sürede tarım ihracatı toparlanarak toplamda % 4,3 büyüme yaşıyor. Sanayideki toparlanma ise sınırlı kalıyor. Sonuç olarak Türkiye’nin sektörler bazında ihracatı toparlanma işaretleri gösteriyor. Bununla beraber kayıpların telafisinin 2021 yılına kaldığı görülüyor.
Tablo 2: Sektör bazında ayrıntılı ihracat görünümü - 2020
