Rezerv notları III: Önümüzdeki 1 yılda bizi neler bekliyor?
Son dönemde ekonomimizin zayıf karnı olan dış dengemizle ilgili birçok yorum yapılıyor. Merkez Bankası rezervlerimiz azalıyor. Döviz gelirlerimiz düşüyor. Bu yıl dış borçlarımızı ödeyebilecek miyiz yoksa temerrüde mi düşeceğiz? Yanıt arayan soru bu. Ödemeyeceğimizi düşünenler IMF’nin kapısını çalmamız gerektiğini söylüyor. Peki ne durumdayız? Veriler ne diyor?
Merkez Bankası verilerine göre 2020 Şubat sonu itibarıyla, vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç stoku, 168,5 milyar dolar düzeyinde. Bu tutar kamu (%21,1), özel (%73,9) ve TCMB’nin (%5) 2021 yılı Şubat ayına kadar ödemesi gereken döviz borcunu gösteriyor. 2001 krizinden sonra borçlanma kamu tarafından özel sektöre geçmişti. Borç kamunun da olsa özelin de olsa borç. Bunlar ödenecek… Tabloya bakınca 2012’den bu yana Şubat ayı itibarıyla “izleyen 1 yıl içinde” ödenmesi gereken dış borç miktarının ortalama 168 milyar dolar olduğu görülüyor. 2020’de ortalama bozulmamış. Yani borç tarafında olağan dışı bir durum yok. (GSYİH'lere oranlarsak daha sağlıklı karşılaştırma sağlanır) Bir de döviz varlıklarına yani rezerv tarafına bakalım.
Grafik 1: Vadesine 1 yıl kalmış dış borçlar (Milyon $)
Merkez Bankasının kendisine ait olan ve bankaların merkez bankasında tuttukları döviz rezervi “brüt döviz rezervi” olarak tanımlanıyor. Biz bu brüt üzerinden gideceğiz. Çünkü bu döviz varlıkları brüt de olsa Merkez Bankası’nın kullanımında. Yani bankaların Merkez’de tuttuğu dövizler önümüzdeki 1 yıl içinde ödenecek borçlar için bir döviz varlığı… Öte yandan 168 milyar dolarlık kısa vadeli borçlar içinde özellikle bankaların yurt dışından sağladığı borçların oranı büyük olduğu için Bankaların Merkez’deki döviz varlığını da dahil ederek yorum yapmak daha uygun. Brüt döviz rezervleri 17 Nisan 2020’de 54 milyar dolar. Döviz yükümlülükleri açısından baktığımızda vadesine 1 yıl veya daha az kalmış Merkezi Yönetim ve Merkez Bankası’nın önceden belirlenmiş döviz çıkışlarında ve Merkez Bankası’nın finansal türev işlemlerinden kaynaklanan net döviz ve altın yükümlülüklerinde bir önceki aya göre artış var. (aşağıdaki görselden 2019 mart ve 2020 mart karşılaştırılabilir) Sonuç olarak Merkez'in rezervleri azalıyor. Döviz yükümlülükleri artıyor. Politika gücü azalıyor. Geçen seneye göre daha riskli durumdayız. Yine de burada döviz gelirleri açısından dükkanı kapatıyormuşuz gibi, önümüzdeki bir yılda hiç gelir elde etmeyecekmişiz gibi düşünmemek gerek. Çarklar yavaşlasa da dönüyor. Döviz gelirlerimiz düşse de var. Merkezin döviz rezervlerinin yarısının kaynağını oluşturan reeskont kredileri hala var. Yani ilk yazıda belirttiğim ödemeler dengesindeki gelir kalemlerinde akış devam ediyor. Alternatif yollardan döviz girişleri sağlanacağını düşünüyorum.
Grafik 2: Altın ve Brüt Döviz Rezervi (milyon $)
Görsel: Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi
(Mart 2019 - Mart 2020 karşılaştırması)
İlgili yazılar: