İthalatta en çok hangi sektör ve üründe düşüş var?
İhracat ülkelerin en büyük döviz kaynağı. Türkiye için de böyle. 2018’de ekonomiye 168 milyar dolar döviz sağlamış olan büyük bir kaynak. O yüzden döviz sıkıntıları gündeme geldiğinde ilk akla gelen çözümlerden biri de ihracatı artırmak oluyor. Ya da döviz giderimizi gösteren ithalatı kısmak akla geliyor. Ama bizim dış ticaret denklemimiz öyle bir yerde ki ithalat yapmadan ihracatımızı artırmak kolay olmuyor. İhracat için üretmek, üretmek için ithalat yapmak zorunda olan bir ekonomiyiz. Türkiye’nin büyüme dönemlerinde ithalatın sıçrama yapması, daralma dönemlerinde ithalatın yavaşlaması bunu gösteriyor. Küresel zincirdeki yerimiz bu. Peki ithalat hangi sektörlerde hangi kalemlerde azalıyor? Gerçekten üretime dönük sektörlerdeki mi azalış var yoksa tüketimi mi kısıyoruz? Buna bakmak gerek.
İçinde bulunduğumuz dönem üretimde yavaşlama dönemi. Ekonomi 2019’un ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 2,6 daralma yaşadı. Ocak-Haziran döneminde ihracat yüzde 1,9 artarken ithalat yüzde 19,8 azaldı. Yani Türkiye ithalata geçen sene 5 dolar harcarken bu sene 4 dolar harcıyor. 2018 Ocak-Haziran döneminde 122,9 milyar dolar iken 24,4 milyar dolar azalan ithalat 2019’un aynı döneminde 98,5 milyar dolara geriledi. Sektörel bazda bakıldığında (Tablo 1) sermaye (yatırım) malları ithalatının yüzde 24, ara (ham madde) malları ithalatının yüzde 17, tüketim malları ithalatının yüzde 36 düştüğünü görüyoruz. En çok düşüş tüketim malında görünüyor. Ama tüketim malı ithalatının toplam ithalatın yüzde 8,8’i olduğunu gözden kaçırmamak gerek.
Tablo 1: Dış Ticaretin Sektörel Görünümü, Haziran 2019, TÜİK
Fasıllar (ürün) itibarıyla bakıldığında (Tablo 2) ise en çok düşüş motorlu taşıtlar, kıymetli taş ve metaller, demir, çelik, bakır, makineler, elektrikli cihazlar gibi ürünlerde görülüyor. En çok düşüş gösterenlerin üretim girdisi olarak kullanılan ürünler olduğunu görüyoruz. Bir de enerji ithalatımız var. Önemli bir girdi olarak enerjiye 2018 yılında 43 milyar dolar ödedik. Petrolün yüzde 90’ını doğalgazın tamamını ithal eden Türkiye’nin bu seviyeleri, diğer enerji kaynakların kullanım alanlarını genişleterek azaltması gerekiyor. Enerji hariç ithalatta da gidecek yolumuz var. Bu yol ya ithal ettiğimiz ürünleri içeride üretmek ya da üretimi ithalata bağımlı olmayan/en az bağımlı olan ürünlerin ihracatını artırmak, katma değeri artırmaktan geçiyor. Uzun bir yol. Ama sonunda refah var.
Tablo 2: 1 Milyar Dolar Üzeri İthalat Fasıllarındaki Değişim
